Milieuprijsvraag

Niet gepubliceerd als ingezonden stuk in NRC, daarom niet minder relevant (vooral omdat geen hond dit leest ;-)

Kapitalisme en klimaat

In zijn column van 20 november (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/20/de-grote-vraag-die-iedereen-overslaat-a2755785 stelt Tom-Jan Meeus terecht de vraag naar de houdbaarheid van het kapitalisme. De redenen die hij noemt (torenhoge winsten van bedrijven waar werknemers amper van profiteren, monopolisten die hun macht steeds verder kunnen uitbreiden omdat er geen concurrentie is, jongeren die niet meer geloven in het kapitalisme, het bedrog van de 'gratis' diensten etc. ) zijn allen even relevant. Het verbaast mij echter dat het milieuvraagstuk niet genoemd wordt. Volgens het nieuwste rapport van het IPCC moeten we, willen we überhaupt als soort een kans maken om te overleven, binnen 12 jaar zo'n 50% minder CO² uitstoten t.o.v. 1990 en zorgen dat we voor 2050 volledig klimaatneutraal opereren. En hoewel we al jaren (overigens weinig bindende) internationale afspraken maken over het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen (waar sommigen, zoals de VS, überhaupt niet aan meedoen; ook is de vliegtuiglobby erin geslaagd om de uitstoot door vliegverkeer buiten alle verdragen te houden zodat die vooralsnog ongehinderd door kan groeien, waardoor de reissector in zijn eentje al snel alle ' CO²-ruimte' voor de hele wereld zal opsouperen), lukt dat vooralsnog niet. Integendeel: de CO² uitstoot is dit jaar zowel in Nederland als wereldwijd gestegen. Gaan we zo door, dan is de aarde rond 2050 3 tot 4 graden opgewarmd, in plaats van de 1,5^oC waar we naar streven (we zitten nu al op 1^oC).
Het IPCC wijst met klem op het feit dat het verschil in het aantal gebieden die onleefbaar worden en het aantal soorten die zullen uitsterven bij 1,5^oC opwarming of bij 2^oC opwarming enorm is. Intussen werkt het Internationaal Energieagentschap (IEA) met vaag klinkende 'duurzame ontwikkelingsscenario's' (SDS genoemd) waarbij ‘de kans dat de aarde niet meer dan 2 graden opwarmt 66% is’. Tel uit je winst en de meer dan alarmerende situatie waarin we ons bevinden. De aarde kan ons consumptieniveau niet meer aan, maar dankzij onze consumer society blijven we doorgaan met onze buitengewoon milieuverslindende levenswijze (en blijft het energieverbruik dus groeien).

Aan het afzwakken van de klimaatopwarming hangt een tijdklok en dus moeten we haast maken met die CO² reducties. Lukt dit niet, dan wordt het hier op aarde binnen de kortste tijd aardig onleefbaar; En helaas, de 'technofix', waarbij we binnen een jaar of tien in staat zijn om alle energie duurzaam op te wekken en evt. in staat zijn om grote hoeveelheden CO² af te vangen en op te slaan is een illusie. Daar hebben we te weinig tijd voor en bovendien zijn we technisch simpelweg nog lang niet zo ver. Dat pad moeten we zeker bewandelen, maar tegelijkertijd zullen we drastisch moeten consuminderen. Dat gaat nooit lukken zolang economische groei wordt gezien als de heilige graal. En dat wordt het binnen het kapitalisme. Het kapitalisme verkeert dus niet alleen in crisis, zoals de heer Meeus terecht opmerkt, maar het kapitalisme heeft ons ook naar de rand van de afgrond gebracht. Daar staan we nu. Het systeem heeft gefaald. En willen we onszelf redden dan is het zaak om als de wiedeweerga een ander soort samenleving te creëren, waarbij niet economische groei maar milieugroei leidend zal zijn, een samenleving waar rijkdom eerlijker verdeeld wordt, waar de prijs van het gebruik van de (grondstoffen in de) aarde en de vervuiling ervan doorberekend worden, waarbij we onze rijkdom niet afmeten aan de hoeveelheid spullen die we hebben en de verre reizen die we maken maar aan andere waarden (het vermogen om te delen bijvoorbeeld?), en last but not least een samenleving waar een sterke, sturende overheid een wijze, eerlijke en veilige koers uitzet.

Dankzij het kapitalisme liggen we op ramkoers met de aarde. Het systeem weerhoudt ons ervan om de snelle en zeer radicale veranderingen door te voeren die nodig zijn, willen we als mens op deze aarde blijven wonen.

© Willemien Op den Orth

november 2018